یکی از مهم ترین مسائلی که یک طراح فضای سبز با آن درگیر است آشنایی با ضوابط و قوانین و استانداردها در طراحی فضای است. عدم توجه به این ضرورت می توان بهترین طرح ها را ناکارآمد کند و بهترین ایده ها را رد نماید بنابراین همان قدر که در طراحی ماهر و مسلط می شوید باید بتوانید این اصول را در جای جای طرحتان بگنجانید.
اصول طراحی پارک و فضای سبز در کرج
کفپوش در طراحی فضای سبز پارک
- کفپوش اطراف آبنماها باید مقاوم در مقابل سر خوردن باشد.
- وسایل بازی باید با کفپوش های نرم و رنگهای روشن کفپوشیده شوند.
- باید نوع مواد کفپوش و طرح آنها مناطق مختلف با کاربری مختلف را از هم متمایز کند.
- باید حجم استفاده از سنگهای طبیعی متناسب با اهمیت و کاربرد محل باشد.
- مثلا در ورودی ها و میادین ( پلازاها) از سنگ طبیعی استفاده بیشتری کنید.
مبلمان شهری در طراحی فضای سبز پارک
- تا حد امکان مبلمان را بصورت گروهی و حسب کاربرد و فرهنگ محلی با فواصل حد اقل یک و نیم متر از یکدیگر بکار ببرید.
- تا حد امکان از طرحهای مبلمان متناسب با فرهنگ محلی و مفهوم اساسی طرح استفاده کنید و طراحی ها تا جای ممکن ساده باشند ( مثلا در یک پارک تاریخی استفاده از صندلی های آلومینیومی کمی گستاخانه است ) .
- شرایط آب و هوایی محل را در انتخاب مبلمان در نظر بگیرید مثلا از نیمکتهای چوبی در مناطق مرطوب باید با احتیاط و کیفیت فرآوری خیلی بالا استفاده شود. سعی کنید هزینه های نگهداری مبلمان در آینده زیاد نباشد.
- سطلهای زباله در نزدیکی ورودی ها فراموش نشود.
- مکانهای پارک دوچرخه در نظر بگیرید و آنها را سایه دهی کنید.
اصول طراحی فضای سبز پارک
نکات مورد نظر در امر فضای سبز
- ایجاد هماهنگی و تعادل و توازن در محیط زیست، برای حفظ روابط اکولوژیکی
- کاهش آلودگی در محیط زیست و حفظ آن
- افزایش جاذبه های زیبایی در محیط زندگی
- ولویت دادن به فضای سبز
- انتخاب مناسب ترین ، مفید ترین و مقاوم ترین گونه های گیاهی که علاوه برزیبایی و سرسبزی مقاوم به آفات گیاهی باشند.
طراحی فضای سبز پارک
طراحی فضای سبز پارک های عمومی در کرج
- زمین:ازنظرشکل،ابعاد(مساحت)،موقعیت،خصوصیات بافتی ،نوع خاک،شیب،میزان رطوبت،وضعیت فرسایش و…
- تهیه طرح مقدماتی و سازمان دادن امور اجرایی
- تهیه نقشه به مقیاس معین 25000/1 یا 150000/1
- تقسیم زمین به قطعات و اندازه های مختلف: به منظور ایجاد تاسیسات لازم ساختمانی مانند امور اداری،کتابخانه،امور نگهبانی،زمین بازی ،خیابان ها و…
طراحی فضای سبز بر اساس انتخاب گونه های گیاهی
- شرایط اکولوژیکی محیط و سازگاری گیاه
- فرم اندازه نوع و رنگ گیاه
- هزینه نگهداری و آبیاری گیاه
- محل کاشت و فاصله آنها:چگونگی ارتفاع میزان شاخ و برگ آن نسبت به گیاهان اطراف و نور گیری آنها
- انتخاب گیاهان مناسب برای کاهش آلودگی و صدا مانند افرا اقاقیا چنار سرو و کاج
- رعایت توازن و هماهنگی و تنوع رنگها د رطراحی بنا
- در هم آمیختن گیاهان گلدارو زینتی و تطبیق دادن آنها با سبک معماری و آراستگی و زیبایی
- انتخاب درختان همیشه سبز به منظور حفظ زیبایی محیط در تابستان و زمستان
- انتخاب درختان خزان پذیر به منظور ایجاد سایه در تابستان و آفتاب در زمستان
- در نظر گرفتن درختان مفید و بادشکن در طرح های جنگلکاری و رعایت سیستم نواری در جنگل و مرتع
- استفاده از گیاهان حفاظتی در مناطق کویری،نیمه کویری و مناطق نزدیک کمربندهای شنی ساحلی که دراثر بادهای منطقه ای تحت تاثیر قرار می گیرند.
- در نظر گرفتن عدد 3-5 یا 7 در تعداد درختان جهت ایجاد سایه و کاشتن آنها در مکان هایی که نیاز به وجود سایه دارند.
- بررسی میزان باران و برف سالانه به منظور ایجاد راههای خروجی آبهای اضافی
- کاشتن به موقع چمن ها در فضا های مناسب و آبیاری به موقع و مراقبت از آنها
- در نظر گرفتن امکانات جدید برای احداث مناطق تفرجگاهی
- انتخاب محل بازی برای بچه ها در محل های سایه دار
مبلمان شهری به 4 گروه تقسیم می شود
ب- مبلمان پارکی
ج- مبلمان ترافیکی
د- سازه های اطلاع رسانی و تبلیغاتی
سازه ها و مصالح در فضای سبز
سیمان: از سیمان و بتون می بایست در مکان هایی از پارک که در معرض دید نیستند استفاده
شود، زیرا از نظر ساختار بسیار ناپایدار است و با بارس اولین برف شاداب و با طراوت به نظر
می رسد اما پس از آن کیفیت خود را از دست میدهد.
سنگ: نشان دهنده استحکام و مقاومت می باشد.
آهک آبی: از طریق حرارت دادن گچ و سنگ آهک به منظور آزاد شدن co2 بدست می آید
هنگامی این مواد دوباره با آب مخلوط شوند و در معرض هوا قرار گیرند و دوباره با co2
ترکیب شوندبه همان حالت شیمیایی اولیه باز می گردد. CO2 به استحکام لایه های بیرونی ملات
می افزاید به همین دلیل استحکام و دوام بالایی دارد.
تاسیسات موجود در پارک های عمومی
تشکیلات اداری:
– احداث اطاق هایی بر حسب وسعت پارک برای مسائل اداری و رسیدگی به عملیات کارمندان
– وجود اطاقک های نگهبانی در نزدیکی درب های ورودی و خروجی
– قسمتی را نیز به اداره و وسایل آتش نشانی تخصیص میدهند.
– همچنین اماکنی مربوط به قسمتهای برق و روشنایی وجود دارد .
تشکیلات ساختمانی پارک ها:
الف- خیابان ها
شامل خیابان های اصلی، فرعی و پیاده روها می باشد.
خیابان های اصلی: عرض این دسته نباید از15 متر کمتر باشد و معمولا آسفالته می باشد، در پارک های بزرگ خیابان های اصلی را به صورت بلوار و پیاده رو ها،به طور یک طرفی و یا دو طرفی به عرض 3 تا 6 متر احداث می شود.
به طور کلی: حد فاصل بین سواره رو و پیاده رو، باندی به عرض 1.5 تا 2 متر برای چمن کاری یا گلکاری احداث و درختان پابلندی به فواصل معینی در این باند غرس می گردد. برای ارتباط بین خیابان اصلی و پیاده رو لازم است فواصلی حدود 30 تا 50 متر باندهای چمن و گلکاری را به عرض 2 تا 3 متر قطع کند.
– خیابان فرعی: به گونه ای که دو اتومبیل به راحتی بتوانند از پهلوی یکدیگر در جهت مخالف عبور کننند. و خیابان ها نباید یک طرفه باشد زیرا تردد وسایط نقلیه و عبور عابرین پیاده سردرگمی ایجاد می شود.عرض این خیابان ها حدود 7 متر و عرض پیاده رو 3 متر است. و پیاده رو را می توان آسفالت یا سنگ فرش کرد.
– خیابان مخصوص عابرین پیاده: طول و عرض آن ها بستگی به بزرگی و کوچکی پارک و نوع طرح دارد.( حداقل 3 متر) گاهی نیز بر حسب فرم در حاشیه یا وسط این خبابان ها گلکاری می شود. کفپوش این خیابان ها آسفالت یا سنگفرش می باشد.
ب- درب های ورودی و خروجی
بنا برمشخصات و موقعیت خیابان های شهر درب های ورودی و خروجی پارک ها در قسمت های مختلف آن واقع می شود.در پارک های بزرگ درب های مزبورنبایستی در مرکز تلاقی خیابان های اصلی شهر واقع شود. معمولا از درب های ورودی وسائط نقلیه و عابرین پیاده عبور می کنند ومعمولا محدوده پارک ها را توسط دیواره هایی از نرده های آهنی و… محصور می کنند.
ج- پارکینگ ها
د- موزه ها
از جمله موزه حیوانات، نباتات، مجسمه ها و… می باشد. و همچنین موزه ها نباید در گوشه های پرت و دور از چشم اندازها احداث شود.
ه- گلخانه ها و گرمخانه ها
جهت نگهداری و پرورش گیاهان مختلف برای تحقیقات گیاه شناسی
و- آکواریوم
3 – تشکیلات تزئیناتی
الف- آبنما:
مصالح ساختمانی آبنما:
مصالحی که به کار می رود می تواند بر حسب خصوصیات منطقه و شکل آبنما متنوع باشد. به طور کلی مصالح ساختمانی و نو ساختمان از نظر اصول معماری متفاوت بوده و بستگی به نظر مهندس ساختمانی دارد. (آجر، سيمان، بتون، سنگ طبيعي، سنگ مرمر و مصالحي كه در مقابل آب غير قابل نفوذ باشد)
ابعاد آب نماها به چندين مورد بستگي دارد از جمله عمق، پهنا، كف آب نما، عايق بندي، شيب كف آب نما، چراغ، فواره ها، گياهان آب زي داخل برگه ها …
ابعاد آبنما:
- عمق: معمولا برابر با ارتفاع آب مورد نظر به علاوه cm2
- پهنا: معمولا برابر واحد مورد نظر به علاوه 2 برابر ضخامت دیواره هاست.
- کف آبنما: کف را قبل از دیواره های آن آماده می کنند.
- الف- یک قشر عایق از سنگریزه
ب- یک قشر با ضخامت 5سانتی متر از بتون کم سیمان
ج- پوشش بیرونی یا نهایی از بتون
4- شیب کف آبنما
5- عایق بندی
6- زیر آب: معمولا درگنار آبنما زیرآب مستقیما توسط کانالی به چاه ارتباط پیدا می کند. امروزه از مواد پلاستیکی (پلی اتیلن و ترکیبات مشابه) مصالحی تهیه می شود که به صورت پوششی در گودیهای طبیعی یا مصنوعی از آن استفاده کرد و آبنماهایی بدون دیواره ساختمانی صاف احداث نمود.
مراحل احداث آبنما:
1- حفر گودال آبنما
2- تنظیم شیب و عوامل دیگر آبنما
3- استفاده از مواد پلاستیکی (پلی اتیلن) و نحوه تنظیم آن
4- تنظیم ورقه پلی اتیلن
5- هموار کردن کف آبنما و دیواره
6- جهت بهم نخوردن تنظیم و صاف شدن پلی اتیلن می توان از سنگ استفاده کرد.
7- آب نماهايي كه در باغات و ساختمانها مي سازند در كناره هاي بيروني آن را بصورت تراس بندي و گلكاري درست مي كنند.
8- براي تزئين ديواره ها و كف و لبه آن ميتوان از سنگ هاي مختلف تزئيني و رنگي مانند تراورتن، مرمر، سراميك، كاشي و قلوه سنگ استفاده نمود.
ب- برکه:
ساخت برگه ها مانند ساخت آبنما مي باشد با اين تفاوت كه كف بركه ها براي قرار گرفتن گياهان آب زي به صورت پله اي ساخته ميشود كه گياهان آبزي خاصي در ارتفاع معيني ازسطح آب قرار بگيرند. گياهان آبزي انواع مختلف دارند مانند:
نيلوفر آبي، سراتونيلوم، آلودا، خزه بيدي، بنفشه آبي، برگ چهل چراغ، سنبله آبي، آلاله آبي، سنبل آبي، عدسك آبي، شاه بلوط آبي، انواع نيلوفرهاي آبي، ميناي باطلاقي، زنبق، لوبليا، تاكوروس، گليسويا و…
طراحی آلاچیق ها در فضای سبز پارک ها
- پی یا پایه های آلاچیق را تا ارتفاع 0.5 متر با سنگ،آجر یا بتون بالامی آورند
- دیواره یا طاق را به ارتفاع 2.5 متر با مصالحی از قبیل آهن گرد یا تسمه ای، نبشی و چوب
- خراطی شده یا طبیعی روی آن بنا می کنند.
- نقشه ساختمانی آن به شکل چند ضلعی منظم،مربع، دایره یا مستطیل با طاق گنبدی یا مسطح طراحی می شود.
- داخل آلاچیق از میز و صندلی های چوبی، سنگی و یا سکوبندی استفاده می شود.
- کف آن از آجر،سرامیک، بتون، شن های رنگی یا ساده استفاده می شود.
- دورتا دور آن را به عرض 1متر با انواع مصالح ساختمانی مفروش می کنند.
طراحی زمین های ورزشی و فضای بازی در طراحی فضای سبز پارک ها
فضاهای بازی و کتابخانه کودکان در محلی با فاصله از پارکینگ و مسیرهای اتومبیل رو قرار گیرد.
کاربرد گیاهان زینتی در فضای سبز:
درختان مناسب خاک اسیدی: عرعر، لیلکی آمریکایی، توسکا قشلاقی، اقاقیا
درختان سایه انداز و پوشاننده: عرعر، بید مجنون، چنار، داغداغان، افرا سیاه، نارون و…
درختان سریع الرشد: سرو نقره ای، عرعر،زیتون تلخ، دم موشی، لاله، افرا سیاه، اقاقیا و…
درختان زینتی( میوه وحشی) برای پارکها: گلابی، آلو،آلوچه، سیب، انجیر، زالزالک؛ فندوق، ازگیل و…
درختان برگ قرمز: افرای ژاپنی، افرای چناری برگ قرمز، زرشک ، گوجه گل
گیاهان مناسب کاشت در شیب: ارغوان ، سنجد و…
گیاهان مقاوم به سایه: سکویا، سرخدار، نوئل ،ممرز، راش، شمشاد خزری
درختان جنگلی: سرو نقره ای، افرای سیاه، زبان گنجشک، اقاقیا،ارغوان، توسکا قشلاقی، بلوط،کاج سیلوسترو
شاه بلوط
گیاهان الوان که با گل، میوه و برگ تولید رنگهای متنوع می کنند: ارغوان، ماگنولیا زمستانه ماهونیا،
طاووسی، سیب گل و…
نورپردازي فضاي سبز در فضای سبز پارک ها
نورپردازي فضاي سبز و داخل گل و گياه كه بصورت توده اي ميباشند طوري بايد باشد كه برقراري ويژگيهاي بصري و عمومي تأثير داشته باشد نور طوري باشد كه دسترسي و تسلط و وضوح پوشش هاي گياهان مؤثر بوده و رنگ گلها و چمن و درختچه ها و درختان بصورت گوناگون نمايان شود و هر كدام از آنها درروشنائي نور جلوه خود را نشان بدهند بنابراين براي روشن كردن آنها از راههاي متفاوتي استفاده ميشود. خيلي از گياهان در روشنائي روز قابل توجه نيستند ولي در شب با نوردادن به آنها جلوه خاص پيدا مي كنند و درختان عنصر اصلي در فضاي سبز هستند و نور دادن به آنها در شب بعنوان سطحي از نور مفهوم خاصي را ايجاد مي كنند.
نورپردازي سطح آب در طراحی فضای سبز پارک ها
بر سطح آب نور نبايد مستقيم تابيده شود چون بصورت سطح شيشه و آئينه عمل مي كنند و بازتاب آن جالب بنظر نميرسد ميتوان چراغها را در زير سطح آن يا بصورت غير مستقيم از لابه لاي درختان و گياهان تاباند و يا اگر داراي فواره در سطح آب هست از لابه لاي پودر آب نور را داد ويا ميتوان چراغها را در سطح آب قرار داد.
نورپردازي زمين بازي كودكان در طراحی فضای سبز پارک ها
در زمين بازي نورپردازي از دو بعد لحاظ است
1- ايمني چراغهاي نصب شده در زمين بازي
2- تأمين مقدار نور لازم در سطح زمين
بايد روشنائي كافي در سطح زمين باشد و چراغها و نورافكن ها طوري نصب شود كه ايجاد سايه هاي دراز و
طولاني ننمايد و مقدار روشنائي بميزان كافي باشد..
نورپردازي آلاچيق و سايبان در طراحی فضای سبز پارک ها
افراد در موقع نشستن و استراحت داراي نور مناسبي باشند بنابراين استفاده از چراغهاي پرنور و نورافكن كه داراي نور زيادي هستند جالب نمي باشد و نبايد در تاريكي هم فرو رفته باشد و جنبه هاي خصوصي افراد نيز حفظ شود بنابراين از نور ملايم و نرم استفاده ميشود و ميتوان ابزارهاي نوري را در لابه لاي پوشش گياهي و يا در بين ديوارها و سقف آلاچيق و سيابان ها قرار داد.
7- نورپردازي آبنما برگه:
نور در آبنماو برگه طوري طراحي ميشود كه انعكاس نور باعث چشم زدگي نشود بنابراين چراغهاي نوري را در زير آب يا در زير سنگها قرار داده تا انعكاس نور آنها به طور غير مستقيم مورد توجه قرار گيرد و در بعضي مقاطع ميتوان چراغها را در زير پوشش هاي گياهي قرار داد و در جاهايي كه آب آبنماها پودر ميشود قرار دادن چراغ هاي رنگي در زير آنها منظره جالبي ايجاد مي كند.
8- نورپردازي زير درختان و سطح زمين:
نورپردازي در زير درختان در محوطه فضاي سبز بسيار جالب توجه است زيرا كه درختان عنصر اصلي فضاي سبز هستند و نوردادن به زير درختان در شب ايجاد مناظر جالبي از سطح نور مي كند و با استفاده از نورهاي رنگي ميتوان شكل محيط را تغيير داد و در سطح زمين در باغ راه ها و پياده روهاي خصوصي بسيار جالب توجه است و با چراغهاي مختلف ميتوان سطح زمين را شب روشن نمود و در اين گونه مسيرها با استفاده از چراغهاي پايه كوتاه ميتوان مناظر جالبي از پوشش هاي گياهي را نيز جلوه داد.
