فضاهای سبز به دو دسته پهنه‌ای و خطی تقسیم می‌شوند. فضاهای سبز پهنه‌ای فضاهایی هستند که در نقشه‌های شهر نیز، به عنوان لکه‌های سبز دیده می‌شوند. و فضاهای سبز خطی به فضاهایی اطلاق می‌شوند که متناسب با هویت ظرفیت جا‌به‌جا شدگی شهرها و گذرگاه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند. به طوری که ممکن است در نقشه‌های شهری نیز، هم دیده نشوند. هر چند نقش بسیار مهمی را در کنترل مسایل زیست محیطی و کالبدی شهر بر عهده دارند. از آن جا که تمامی فضاهای سبز خطی، در مالکیت عموم مردم قرار دارند بنابراین تقسیم بندی بر اساس مالکیت فقط در مورد فضاهای سبز پهنه‌ای اعمال می‌شود.
فضاهای سبز پهنه‌ای
فضاهای سبز پهنه‌ای شامل باغ‌ها و پارک‌ها هستند. هم اصل و هم ریشه‌اند. و مانند دیگر فعالیت‌های مبتنی بر خلاقیت انسانی، وابسته به ارزشهای زیباشناسی ، اجتماعی و فرهنگی است. در طراحی پارک ها و باغ، نمیتوان مسایلی مانند زمان فراغت و کار، پیششنه تاریخی مردم، شرتیط زیست محیطی اکنون و انواع آلودگی ها را نادیده انگاشت.
فضاهای سبز خطی
فضاهای سبز خطی در بر گیرنده فضاهای سبز معابر و کمربندهای سبز هستند. این کمربندها از توده های خطی سبز تشکیل شده‌اند که در اطراف شهرها احداث می‌شوند. این کمربند سبز به تثبیت شکل شهر و جلوگیری از تجاوز شهر به حریم‌های خارج از آن کمک می‌کند. ضمن اینکه می‌تواند عهده دار وظایف زیست محیطی از جمله بادشکن، یا کاهندگی آلودگی‌های صدا و صوت نیز باشد.
طراحی فضای سبز
طراحی فضای سبز به منزله تخصصی حرفه‌ای است که مواردی هم چون تحلیل، برنامه ریزی، طراحی، مدیریت و نظارت بر محیط‌های طبیعی و انسان ساخت را در بر می‌گیرد. متخصصان این رشته در همکاری با سایر حرفه‌ها از جمله معماری، برنامه ریزی شهری و مهندسی عمران می‌توانند ایفا کننده نقش مهمی در حمایت از محیط زیست باشند و این کار را با طراحی و اجرای پروژه‌هایی به منظور بر آوردن نیازهای انسانی و زیست محیطی انجام دهند.
وظیفه اجتماعی و مهم طراحی فضای سبز، ایجاد هماهنگی میان هنر و علم، به منظور سازمان‌دهی برنامه ریزی و طراحی کل محیط و منظر است. امروزه با توجه به این که سلامت و رفاه انسان و بوم اهمیت خاصی پیدا کرده است، دست یابی به توانیی پایدار محیط و منظر بدون از بین بردن و کاهش کیفیت منابع ، یک اصل حیاتی در این حرفه است.
هدف اصلی از طراحی منظر ، تغییر پدیده‌ها از شرتیط کنونی به شکل دلخواه است. ولی بی‌توجهی و پتانسیل‌ها و محدودیت‌های طبیعت، تاکنون در سرتاسر کره زمین انجام شده و منجر به افت کمی و کیفی استانداردهای زندگی و تخریب محیط زیست شده است.
فرایند طراحی محیط و منظر
طراحی محیط و منظر فرایند آگاهانه، خلاق سازمان‌دهی، برنامه ریزی و ایجاد تغییرات فیزیکی در محیط و متظر است که منجر به خلق مکان‌هایی می‌شود. مکان‌ها ساختارهای ذهنی هستند که با تلفیق صحنه‌های ویژه‌ای بر‌آمده از تجربیات گذشته و وضعیت روانی بیننده در ذهن او شکل می‌گیرند. یک طراحی فضای سبز برای خلق چنین مکان‌هایی از عناصر گیاهی به عنوان المان‌های بصری استفاده می‌کند. و در نهایت مکانهای حسی قوی و مثبت که برخوردار از توانایی بر انگیختن تصاویر ذهنی مطلوب و قابلیت به خاطر سپاری در دوره‌های طولانی زنان هستند را طراحی می‌کند.
ایده پردازی یک مرحله خلاقانه در طراحی است و هر چند در یک لحظه به وجود می‌آید اما معمولاً به زمان طولانی برای درک موارد مختلف در ذهن نیاز دارد. معمولاً ایده‌های گوناگونی به ذهن طراح خطور می‌کند و تصمصیم گیری در مورد این که کدام ایده بسط و گسترش یابد، به توانایی طراح باز می‌گردد. ایده پردازی و تصمیمات در مورد انتخاب ایده‌ها، یک خلاقیت فردی است که نمیتوان آن را به کسی آموزش داد.
مراحل طراحی محیط و منظر
برای آن که بتوان فرایند طراحی فضای سبز را به گونه‌ای منطقی و هدف‌دار طی کرد لازم است تلفیق مناسبی از اجزای فرایند طرتحی محیط و منظر به همراه برنامه‌ریزی‌ها برای آن را در اختیار داشته باشیم، تا در نهایت به طرح‌هایی ملموس و عینی دسترسی یابیم. از این رو برای هر طراحی، لازم است مراحل زیر طی شود.
مرحله اول، شناسایی شامل شناسایی منابع، شناسایی نیازها، مروری بر طرح‌ها و قوانین فرادست است.
مرحله دوم تحلیل، شامل تحلیل منابع و نیازها و تطبیق آنها با قوانین فرادست است که منجر به تعیین اقدامات امکان پذیر خواهد شد.
مرحله سوم تطابق اقدامات امکان پذیر با شرایط محیطی سایت را شامل می‌شود نتیجه آن، مکان‌یابی هر کدام از فعالیت‌ها است.
مرحله چهارم بسط و طراحی طرح این مرحله شامل مواد زیر است.
تدوین الگوها
بسط الگوها با توجه به شرایط موجود و تهیه طرح راهبردی
بسط طرح راهبردی با توجه به نیازهای درونی هر فعالیت و تهیه طرح کلیدی
بسط طرح های کلیدی با در نظر گرفتن جزییات و تهیه طرح و اجرایی است.
ویژگی‌های فضای سبز در شهر
ویژگی‌های بصری درختان در ساختار منظر شهری
اکثر مردم درختان را جزیی از مناظر شهری می‌دانند. شهرت و ویژگی‌های بسیاری از شهرها مرهون وجود پوشش گیاهای در آنها است. چرا که بخش مهمی از منظر شهری را تشکیل می‌دهد. شاید استفاده از درختان در فضاهای شهری، نقش ضروری و تعیین کننده‌ای در معیشت انسان‌ها نداشته باشد اما بسیاری از مردم زندگی در کنار درختان را امری لذت بخش تلقی می‌کنند. این مساله نشان دهنده تمایل شدید انسان‌ها برای بازگشت به طبیعت است از سوی دیگر، تاثیر درختان در کاهش تراکم محیط و یکنواختی منظر از عواملی است که باعث می‌شود انسان‌ها به حضور درختان در شهرها احساس نیاز کنند.
ویژگی‌های زیست محیطی درختان در سیستم شهری
گیاهان و فضای سبز در شهرها علاوه بر این که یاد‌آور محیط طبیعی هستند و ساختارهای مکانی خاصی را برای انسان‌ها فراهم می‌آورند در تعدیل و اصلاح برخی از عوامل زیست محیطی نیز، اهمیت دارند و این عوامل زیست محیطی شامل موارد زیر است.
کاهش آلودگی هوا
کاهش آلودگی صوتی
کنترل فرسایش خاک و تثبیت آن
کنترل انعکاس نور
کنترل شرایط خود اقلیمی، شامل کنترل تابش خورشید و درجه حرارت ، کنترل باد و کنترل رطوبت هوا.
ویژگی‌های اجتماعی فضای سبز در شهر
گسترش دامنه تمدن انسانی و حاکمیت صنعت، بر اساس تکنولوژی جدید و گرایش به سوی زندگی ماشینی، همگام با اثرات تخریبی و تباهی منابع طبیعی و پوشش‌های گیاهی ، تبدیل اراضی مزروعی و باغات به تشکیلات ساختمانی، در کنار افزایش رشد بی رویه جمعیت در شهرها و آلودگی محیط زیست، نه تنها سیستم اکولوژی و توان بهزیستی را بر هم زده است، بلکه شرایط دشواری را نیز، برای زندگی انسان‌ها فراهم کرده است.
کفپوش در فضای سبز :
– کفپوش اطراف آبنماها باید مقاوم در مقابل سر خوردن باشد.
– وسایل بازی باید با کفپوش های نرم و رنگهای روشن کفپوشیده شوند.
– باید نوع مواد کفپوش و طرح آنها مناطق مختلف با کاربری مختلف را از هم متمایز کند.
– باید حجم استفاده از سنگهای طبیعی متناسب با اهمیت و کاربرد محل باشد. مثلا در ورودی ها و میادین ( پلازاها) از سنگ طبیعی استفاده بیشتری کنید.
– در صورت استفاده از سنگریزه بعنوان معبر آن را به خوبی زیر سازی ( بیش از 85 درصد تراکم) و متراکم کنید و زیر آن از یک لایه پارچه خاک ( جئو تکست تایل ) استفاده کنید.
– از ابعاد بزرگتر کفپوش ( مثلا 50 در 50 سانتی متر ) در مکانهای تجمع و میادین و از اندازه های کوچکتر ( مثلا 20 در 20 سانتی متر ) در مکانهای نشستن کوچکتر بهره ببرید.
مبلمان در محوطه سازی
– تا حد امکان مبلمان را بصورت گروهی و حسب کاربرد و فرهنگ محلی با فواصل
حد اقل یک و نیم متر از یکدیگر بکار ببرید.
– تا حد امکان از طرحهای مبلمان متناسب با فرهنگ محلی و مفهوم اساسی طرح استفاده کنید و طراحی ها تا جای ممکن ساده باشند ( مثلا در یک پارک تاریخی استفاده از صندلی های آلومینیومی کمی گستاخانه است ) .
– شرایط آب و هوایی محل را در انتخاب مبلمان در نظر بگیرید مثلا از نیمکتهای چوبی در مناطق مرطوب باید با احتیاط و کیفیت فرآوری خیلی بالا استفاده شود. سعی کنید هزینه های نگهداری مبلمان در آینده زیاد نباشد.
– سطلهای زباله در نزدیکی ورودی ها فراموش نشود.
– مکانهای پارک دوچرخه در نظر بگیرید و آنها را سایه دهی کنید.
پله در محوطه سازی
وسیله ارتباطی بین دو سطح مختلف را پله می نامند.پله ، واحدی است مشخص با مقیاس انسانی ( قدم باریک انسان ) که با تکرار این واحد ، ارتباط بین ارتفاعات مختلف برقرار می شود. در تجربه عملی به این نتیجه رسیده اند که طول قدم باریک یک انسان در سطح مسطح حدود 62 تا 64 سانتی متر می باشد. یعنی اگر روی سطح افقی حرکت نمائیم ، هر دفعه که قدم بر می داریم ، می توانیم به اندازه 62 تا 64 سانتی متر پیشروی کنیم. ولی برای بالا رفتن از یک پله ، مجبوریم پا را تقریبا به اندازه ارتفاع یک پله به طور عمودی بلند کنیم و چون این مقدار ، جزء پیشروی محسوب نمی شود.
