قلمه زدن درخت و گیاهان

قلمه زدن یکی از روش های معمول برای  تکثیر گیاهان است. تعداد بسیاری از گیاهان را می توان از این طریق تکثیر کرد. زمانی که قسمتی از گیاه مادر را برای ریشه زایی از گیاه جدا کنیم، در واقع از روش قلمه گیری استفاده کرده ایم. برخی از گیاهان به دلیل ویژگی های خود به سادگی با قلمه گیری افزایش می یابند و در واقع سرعت ریشه زایی بالایی دارند. ولی تعدادی از گیاهان نیز به سختی و یا با کمک هورمون های ریشه زایی مخصوص، قابلیت تکثیر با قلمه را دارند. قلمه گیاهان روش های مختلفی دارد و شرایط خاصی  نیز برای هر نوع گیاه وجود دارد.

روشهای مختلف قلمه زنی

قلمه زنی ساقه

قلمه زنی ریشه

قلمه زنی برگ

قلمه زنی جوانه برگ

شرایط قلمه گیری گیاهان

شرایط قلمه گیری گیاهان بستگی به زمان، سن، دما، رطوبت و بستر متفاوت دارد.

روش قلمه گیری صحیح از ساقه

قلمه زنی از طریق برش ساقه یک کار معمول می باشد و برای این کار باید در حدود ۱۵ الی ۲۰ سانتی متر از ساقه را انتخاب کرده به طوری که حداقل سه جفت برگ را فرا گیرد، سپس با استفاده از یک چاقو یا قیچی تیز و تمیز ساقه را از نقطه مشخص شده به صورت اریب برش می دهیم. برش اریب ساقه به آب رسانی به برگ ها کمک فراوانی می کند. پس از این کار ابتدا قلمه را داخل ماده تسریع کننده ریشه و آب قرار داده و بنا به نوع گل می بایست چند روزی را منتظر بمانید تا ریشه زایی انجام شود. البته سعی کنید ظرفی را که برای ریشه زایی قلمه انتخاب کرده اید را با پارچه یا پلاستیک مشکی بپوشانید؛ چرا که برخی گیاهان دوست ندارند نور به ریشه شان بتابد. پس از ریشه دهی گیاه نیز می توان آن را به گلدان منتقل کرده و در یک گلدان مجزا بکاریم. محل برش در گیاه مادر را نیز بهتر است با یک پلاستیک بپوشانید تا از رسیدن اکسیژن به آن خودداری کرده و دوباره به ادامه رشد آن کمک کنیم. قلمه گیاهان از طریق ساقه برای بیش تر آن ها جواب می دهد. البته برای برخی می تواند آسان تر باشد و برای برخی نیز کمی دشوار.
 

روش قلمه زدن گیاهان

قلمه زنی ساقه

متداول ترین نوع قلمه ساقه است که آن را بر اساس میزان رسیدگی و بلوغ چوب دسته بندی می کنند.

قلمه زنی چوب نرم

قلمه چوب نرم دارای انعطاف پذیری بیشتری است به طوری که به آسانی می توان آن را خم کرد زیرا این نوع قلمه را از شاخه های جدید و نرم بهاره و از گونه های خزان دار یا همیشه سبز تهیه می کنند و به این دلیل که فرصت کافی برای رشد نداشته اند مقدار مواد کربوهیدراته در آنها کمتر است. .قلمه چوب نرم از ساقه های نازک و نرم که در سال جاری رشد می کنند تهیه می شود. برای این نوع از قلمه گیری حدود ۱۰-۱۵ سانتی متر از ساقه کافی است. معمولاً قلمه چوب نرم آسان تر و سریع تر از انواع قلمه و در مدت 5-2 هفته ریشه دار می شوند اما به مراقبت بیشتری نیاز دارند. به دلیل برگدار بودن، شرایط مناسب برای حفظ آب برگها لازم است گیاهان آپارتمانی مانند شمعدانی، بگونیا، میخک، حسن یوسف و دیفن باخیا از طریق قلمه چوب نرم تکثیر می شوند. قلمه چوب نرم از ساقه های نازک و نرم که در سال جاری رشد می کنند تهیه می شود. این نوع قلمه را نمی توان مدت زیادی در هوای آزاد نگهداشت و حتی قابل خیساندن در آب نیستند و بهتر است آنها را در داخل کیسه پلاستیکی مرطوب و در محلی خنک و سایه نگهداری کرد.

پیشنهاد محصول

گیاه بنجامین بلک

مشاهده محصول

قلمه چوب نیمه سخت

قلمه های چوب نیمه سخت را معمولاً از سوزنی برگان چوبی همیشه سبز تهیه می کنند. قلمه های تابستانه برگدار که از چوب های نیمه رسیده گیاهان خزان دار گرفته می شوند قلمه چوب نیمه سخت محسوب می شوند.

قلمه گونه های پهن برگ همیشه سبز را در تابستان از شاخه های سال جاری و چوبی ها که نیمه رسیده هستند تهیه می کنند. این نوع قلمه از قسمت انتهایی شاخه، برگدار و به طول 15-10 سانتی متر است که برگ های پایین قلمه را باید حذف کرد و چند برگ جوان در انتهای آن باقی گذاشت. به دلیل برگدار بودن این نوع قلمه بایستی آنها را در شرایطی نگهداری کرد که اتلاف آب از سطح برگهای قلمه به حداقل برسد که رد سطح وسیع و تجارتی از سیستم مه افشانی برای این منظور استفاده می کنند.بسیاری از درختچه ای زینتی مانند کاملیا و برخی گونه های درختان میوه نظیر مرکبات و زیتون با این روش قابل تکثیر هستند.

قلمه چوب سخت

این نوع قلمه از چوب های سخت و در اواخر پاییز و زمستان، از چوب یکساله تهیه می شود. معمولاً گیاهان چوبی خزان دار بدین طریق ازدیاد می شوند اما برخی گونه های پهن برگ همیشه سبز و درختچه های زینتی خزان دار نیز با این نوع قلمه قابل تکثیر هستند. به هنگام تهیه قلمه باید توجه داشت که از گیاهان مادری سالم و قوی استفاده کرد و ابزار لازم برای این کار مانند قیچی و چاقو دارای تیغه های تیز و عاری از عوامل بیماری زا باشند. معمولاً در ابتدا شاخه های با رشد متوسط و میان گره عادی انتخاب می شوند تا از قسمت های وسط و پایین آنها برای تهیه قلمه چوب سخت استفاده شود. طول این نوع قلمه می تواند بین 75-15 سانتی متر باشد.

بعضی از مهمترین گیاهان که از قلمه چوب سخت آنها برای ازدیاد استفاده می شود عبارتند از : انجیر، به، زیتون، توت، انگور، انار، بید، سپیدار، برگ نو، یاس زرد، پیچ امین الدوله و گل سرخ.
بهتر است در پایین قلمه و در نزدیکی زیر یک گره برشی مورب زده شود و برش بالائی یک سانتی متر بالاتر از آخرین گره زده می شود. قطر قلمه چوب سخت در گونه های مختلف متفاوت بوده و غالباً بین 25-6 میلی متر تغییر می کند. به عبارت دیگر در هر گونه گیاهی برای رسیدن به ریشه دهی مطلوب، قلمه ساقه باید با قطر معینی انتخاب شود.

قلمه زنی علفی یا ساقه نازک

قلمه زنی علفی و یا چوب نرم از ساقه گیاهانی که تازه رشد کرده اند و کمی نازک هستند گرفته می شود. برای مثال می توان به گیاهانی نظیر میخک،شمعدانی،داوودی،حسن یوسف اشاره کرد که شاخه های نازک و علفی دارند. در این حالت طول قلمه گیاهان باید بین ۷ الی ۱۰ سانتی متر گرفته شود و سپس از محل مورد نظر برشی را ایجاد کنیم. پس از این کار قلمه را باید در داخل آب قرار داده و یا برای برخی گیاهان می توانیم مستقیم به خاک منتقل کنیم. مدت زمان قرار گیری گل در داخل آب نیز بسته به نوع گل و شرایط می تواند متفاوت باشد. برای گلی مانند حسن یوسف این زمان می تواند سه الی هفت روز به طول بیانجامد. حسن یوسف از جمله گیاهان آپارتمانی است که به راحتی با قلمه زنی تکثیر می شود و خیلی سریع ریشه زایی می کند.

قلمه نیمه خشبی

در این نوع قلمه گیری دو جفت یا بیشتر برگ وجود داشته باشد کافی است. زیاد بودن برگ  به ریشه زایی بهتر کمک بیشتری می کند. قلمه نیمه خشبی در تمام طول سال می تواند انجام شود، ولی اواخر بهار شرایط ریشه زایی بهتر است. برخی از درختچه های زینتی مانند کاملیا از این طریق تکثیر می شوند.

قلمه زنی خشبی

قلمه زنی خشبی معمولاً برای گیاهانی به کار برده می شود که شاخه ها و ساقه های سخت تری دارند. بهترین زمان برای قلمه گیاهان به این روش در فصل زمستان است. درست در زمانی که برگ های درختان کاملاً ریخته و به خواب زمستانی رفته اند. اگر قلمه گیری زودتر از این زمان انجام شود، به دلیل اینکه جوانه ها به خواب می روند، ریشه زایی انجام نمی شود.طول ساقه برش خورده در این روش بین ۱۰ الی ۲۵ سانتی متر می باشد و باید از شاخه هایی که به سختی مناسبی رسیده اند و سن آن ها به ۳ سال می رسد، قلمه گرفته شود. این روش معمولاً برای درختانی مثل یاس زرد، پیچ امین الدوله، گل سرخ ،انار، انجیر و انگور بسیار کاربرد دارد.

قلمه  زنی ریشه

گیاهانی که توانایی تولید جوانه نابجا بر روی ریشه خود دارند توسط قلمه ریشه تکثیر می شوند. بهترین زمان تولید قلمه ریشه اواخر پاییز و یا اوایل بهار است، هنگامی که هنوز ریشه دهی آغاز نشده است.بسته به نوع و ظرافت ریشه می توان آنها را به قطعاتی با طول 15-3 سانتی متر تقسیم کرد، ریشه های کوچک با طول کمتر و ریشه ای بزرگ با طول بیشتری تهیه می شوند سپس ریشه های کوچک و ظریف را باید درون جعبه کاشت و در زیر بستری از ماسه یا خاک اره به صورت افقی قرار داد و آنها را به گلخانه انتقال داد. درحالی که ریشه های بزرگ را ابتدا در جعبه کاشت و سپس در خزانه و در هر دو حالت در هوای آزاد قرار می دهند. برخی گیاهان که با قلمه ریشه قابل تکثیر هستند عبارتند از: کیوی فروت، عرعر، گل ابریشم، آرالیا، به ژاپنی، سیب، سپیدار، سماق، سیاه توت و تمشک

قلمه زنی برگ

بعضی از گیاهان را از طریق قلمه برگ می توان تکثیر کرد. این نوع گیاهان استعداد تولید جوانه ها و ریشه های اتفاقی را در برگ های خود دارند و از این خاصیت استفاده نموده و برگهای آنها را با دمبرگ و پهنک برگ در بستر مرطوب و هوای مرطوب قرار می‌دهند. مانند بنفشه آفریقایی، بگونیارکس، سانسوریا.

قلمه زنی جوانه برگ

این نوع قلمه زمانی اهمیت دارد که در قلمه های برگ، ریشه تشکیل می شود اما شاخه تشکیل نمی شود. پس در چنین مواقعی بهتر است از قلمه جوانه برگ به جای قلمه برگ استفاده کرد زیرا جوانه جانبی که در پایین دمبرگ قرار دارد شاخه جدید را تولید می کند. تمشک سیاه و سیاه توت توسط قلمه جوانه برگ ازدیاد می شوند.

قلمه جوانه برگ را از شاخه های سالم، برگدار و در حال رشد تهیه می کنند.کاربرد پا گرما و رطوبت زیاد به منظور ازدیاد موفقیت آمیز در این طریقه توصیه می شود. محیط کاشت ماسه برای رسیدن به این مقصود مناسب است. به هنگام کاشت قلمه بایستی توجه داشت که قلمه بطور کامل در زیر ماسه قرار گیرد و باید مراقب بود که به جوانه قلمه برگ آسیبی نرسد.
 

عوامل موثر بر ریشه زایی قلمه ها

• رطوبت
• تهویه و اکسیژن رسانی
• نور زیاد و افزایش فتوسنتز
• دمای ۲۵ درجه سانتیگراد
• وجود قندها که باعث قدرت ریشه زایی می شود

چند نکته در مورد انتخاب و نگهداری قلمه ها

• ساقه های سالم و بدون بیماری را انتخاب کنید.
• می توانید برای بهبود شرایط محیطی یک کیسه روی قلمه ها قرار دهید تا ریشه زایی سریعتر اتفاق بیفتد. البته این روش برای قلمه هایی که در بستر غیر آبی هستند، پیشنهاد می شود.
• افزایش دما از قسمت انتهایی قلمه باعث احتمال ریشه زایی می شود
• اگر قلمه را از قسمتی از گیاه بگیرید که به ریشه نزدیکتر است، احتمال ریشه زایی بیشتر می شود.
• قلمه گیری در زمان گلدهی گیاه، احتمال موفق شدن قلمه و ریشه زایی را کاهش می دهد.
• بعد از اینکه قلمه به اندازه کافی ریشه زایی کرد و به حدی رسید که می تواند خاک را تحمل کند، به گلدان جدیدی منتقل می شود تا زندگی خود را بطور مستقل آغاز کند.